خودشکوفایی چیست و چگونه یک فرد خودشکوفا شویم؟

یک نوازنده باید بنوازد، یک نقاش باید نقاشی کند، شاعر باید بنویسد، اگر قرار است در نهایت شاد باشد! انسان، باید آدمی باشد که می‌تواند باشد! این جملات آبراهام مزلو برای افرادی است که می خواهند به خودشکوفایی برسند.

با جرات می توانیم بگوییم کسانی که به خود شکوفایی رسیده اند افرادی خاص در دنیا هستند که تعداد آنها زیاد هم نیست. کسانی که چند ساعتی هم نشینی با آنها، می تواند باورهای مارا برای همیشه تغییر دهد.

در ادامه با راستین همراه باشید تا به شما بگوییم خودشکوفایی یعنی چه؟ افراد خودشکوفا چه ویژگی هایی دارند و راه های رسیدن به خود شکوفایی چیست؟

آبراهام مزلو و نظریه خودشکوفایی!

خودشکوفایی یعنی چه؟ در این مقاله می خواهیم به این سوال پاسخ دهیم. اما قبل از هر چیزی بیایید برگردیم به سال 1970…

در 8 ژوئن 1970، ابراهیم مزلو با ولع در حال نوشتن نظریه اخیرش در مورد خودشکوفایی در خانه اش بود. ناگهان کورنومتر او خاموش شد و به او یادآوری کرد که باید ورزش روزانه اش را انجام دهد. به تازگی یک حمله قلبی به او دست داده بود و به دستور پزشک، برای تقویت قلبش باید ورزش های مخصوص انجام می داد.

او باعصبانیت دفترش را کنار گذاشت و شروع به دویدن دور استخر خانه اش کرد. همسرش در همان نزدیکی ها متوجه شد که فعالیت بدنی مزلو بیش از حد و خطرناک شده است. پیش از اینکه بتواند از او بپرسد آیا حالش خوب است یا نه؟ مزلو بر زمین افتاد.

زمانی که همسرش به بالین مزلو رسید اون در سن 62 سالگی به ابدیت پیوسته بود و گنجینه ای از نظریات و ایده ها را با خود برده بود. آبراهام مزلو نسبتا زود از دنیا رفت اما نظریات ارزشمندی در مورد خودشکوفایی را از خود بر جای گذاشت.

خودشکوفایی چیست؟

مزلو یکی از افرادی بود که به کرات نظرات خود را در مورد خودشکوفایی (خودشکوفایی به انگلیسی Self-Actualization) ارائه کرده بود. او می گفت انسان ها دارای یک نظام سلسه مراتبی از نیازها هستند.

نیازهای رده پایین مانند نیاز به آب، غذا، نیازهای فیزیکی هستند که جزو نیازهای اولیه و زیستی هر انسانی است. نیازهای امنیتی، اجتماعی و نیاز به احترام در مرحله بعدی قرار دارند.

در نوک هرم نظام سلسه مراتبی نیازها «خودشکوفایی»

قرار دارد. خودشکوفایی یعنی اینکه انسان بتواند تمامی استعدادهای خود را شکوفا کند، هر استعدادی که باشد! و به مسیر رشد و تعالی برسد.

“برای اینکه انسان بتواند به خودشکوفایی برسد باید هرآنچه که می تواند باشد بشود.” (آبراهام مزلو)

اگر این ویژگی ها را دارید، فردی خودشکوفا هستید

این ویژگی ها به تنهایی، نشان دهنده یک فرد خودشکوفا نیست! اما تمامی این مولفه های خودشکوفایی در کنار یکدیگر، یک فرد خودشکوفا را نشان می دهد. شما چند مورد از این ویژگی ها را دارید؟ می توانید به خود امتیاز دهید.

• آنها به صورت مداوم، قدردانی می کنند؛ آنها در برابر مسائل به ظاهر پیش پا افتاده و ساده و حتی مسائلی که به صورت روزانه و تکراری اتفاق می افتد قدردان هستند. مثلا آنها از همسر و یا مادرشان در مقابل حتی یک وعده شام به ظاهر ساده، با وجد قدردانی می کنند.
• پذیرش بالایی دارند؛ آنها تمامی خواسته ها و هوس هایشان را بدون شرم و ناراحتی می پذیرند.
• اصالت دارند؛ آنها می توانند اصالت، یکپارچگی خود در همه محیط ها و در کنار همه حفظ کنند. حتی محیط هایی که برایشان جدید و دلهره آور است.
• آرامش دارند؛ آنها حتی در سخت ترین شرایط آرامش خود را حفظ می کنند و فراز نشیب ها و سختی های زندگی را با پذیرش بالا و آرامش تحمل می کنند.
• هدف دار هستند؛ آنها این حس را دارند که ماموریت و وظیفه خاصی در زندگی دارند که باید آن را به سرانجام برسانند.
• درک درستی از واقعیت دارند؛ آنها در همه حال سعی می کنند واقعیت را در مورد طبیعت، مردم و کارکرد این دنیا ببینید.
• انسان دوست هستند؛ آنها یک میل عمیق و واقعی برای کمک به همه نژادهای بشری دارند.
• تجربه های شخصی و عمیق دارند؛ آنها تجربه هایی دارند که مختص خودشان است و حس می کنند در این تجربیات افق های جدیدی به رویشان باز شده است.
• روحیه ای خلاق دارند؛ آنها قبل از انجام کارها، روحا و قلبا آن را لمس می کنند و همین باعث می شود در آن کار به شیوه جالبی خلاق باشند.
• مستقل از فرهنگ هستند؛ آنها در مواردی خودمختار و مستقل از فرهنگ و باید و نبایدهای خانواده و جامعه هستند.
• نیاز به تنهایی دارند؛ آنها پیش از این نیاز به مبحت خود را ارضا کرده اند و حال می توانند تنها باشند بدون اینکه احساس تنهایی کنند.
• روابط میان فردی عمیق دارند؛ آنها روابط صمیمانه محدود اما عمیقی دارند. انها در کل احساس مهرورزانه ای نسبت به دیگران دارند.
• شوخ طبعی فلسفی دارند؛ آنها می توانند دیگران را بخندانند اما تلاششان در جهت خنداندن مردم نیست. مردم سرگرم می شوند و آنها لبخند می زنند بدون قهقهه زدن!
• تمایز وسیله از هدف؛ آنها می توانند چیزهایی که در نظر دیگران وسیله است، به عنوان هدف در نظر بگیرند. مثلا غذا خوردن برای افراد عادی وسیله ای برای کار کردن است. ولی آنها به غذا خوردن به چشم یک هدف نگاه می کنند و نهایت لذت را از آن می برند.

از نظر مزلو چه افراد در طول تاریخ به خودشکوفایی رسیده اند؟

شاید جالب باشد که بدانیم مزلو تحقیقات و بررسی های زیادی انجام داد تا بتواند افرادی که به خود شکوفایی رسیده اند را در طول تاریخ شناسایی کند. از نظر او فقط یک درصد از مردم می توانند به خودشکوفایی برسند.

نکته قابل توجه در این لیست تنوع مشاغل و زمینه های فعالیتی این افراد است که معیارهای متفاوتی از خودشکوفایی را از خود نشان داده اند.

• آبراهام لینکلن (1809-1865؛ رئیس جمهور آمریکا)
• مهاتما گاندی (1869-1938: رهبر سیاسی و معنوی هندی‌ها)
• آلبرت انیشتین (1879-1955؛ فیزیکدان نظری)
• آلبرت شوایتزر (1875-1965؛ نویسنده، انسان دوست، الهی دان، فیلسوف، و پزشک)
• آلدوس هاکسلی (1894-1963؛ فیلسوف و نویسنده)
• باروخ اسپینوزا (1632-1677؛ فیلسوف)
• النور روزولت (1884-1962؛ دیپلمات و فعال)
• جین آدامز (1860-1935؛ فعال حل و فصل، جامعه شناس، مدیر دولتی)
• توماس جفرسون (1743-1826؛ رئیس جمهور آمریکا، معمار، فیلسوف)
• ویلیام جیمز (1842-1910؛ فیلسوف و روانشناس)

راه های رسیدن به خودشکوفایی را می شناسید؟

برای اینکه بتوانید به خودشکوفایی برسید کارهای زیادی باید انجام داد و قدم گذاشتن در این مسیر به این راحتی ها که فکرش را می کنید نیست. در زیر فقط به 5 مورد از آنها اشاره می کنیم:

• خودتان را بشناسید

به احساسات خود توجه کنید. همین الان در هر جایی که هستید توجهتان را تنها به خودتان معطوف کنید و با خود واقعی اتان روبرو شوید. آیا کاری که هم اکنون انجام می دهید را دوست دارید؟

حسی که در این لحظه دارید خوب است یا بد؟ استرس دارید و یا آرام هستید؟ طعم خاصی را احساس می کنید و اگر احساس می کنید چه طعمیست؟ این ها مثال هایی هست تا بگوییم خود، احساسات، علایق و خواسته هایتان را بشناسید و به آنها احترام بگذارید.

• جرات داشته باشید تا مسیر خودتان را بروید

مسیری را برای خود تعیین کنید و بدون توجه به موانع به سمت آن حرکت کنید. اجازه ندهید فرهنگ های تحمیلی جامعه، پدر و مادر، افراد قضاوتگر از هر سو و… شما را از مسیرتان منحرف کند.

• شرکت در کلاس های توسعه فردی

برای خودشکوفایی، حتما به کمک و راهنمایی شخص یا اشخاصی نیازمند خواهید بود. اپرا وینفری مجری مشهور معتقد است که رسیدن به موفقیت به تنهایی ممکن نیست. در این راه  می توانید از فردی که مسیر توسعه فردی شما را برنامه ریزی و رهبری کند کمک بگیرید.

• لیست آرزوهایتان را بنویسید

با نوشتن لیست آرزوهایتان، می توانید ایده آل ها و خواسته هایتان را شناسایی کنید. ما انسان های فراموشکاری هستیم و نوشتن آرزوها باعث می شود همیشه آنها را بخاطر بسپاریم و اینگونه احتمال رسیدن به این اهداف و آرزوها نیز برایمان بیشتر خواهد شد.

آیا خاطرتان هست 10 سال پیش چه آرزوهایی داشتید؟ اگر نه به احتمال زیاد آنها را یادداشت نکرده اید.

• اصالت خودتان را حفظ کنید

از ژست گرفتن بپرهیزید، با خود و دیگران صادق باشید و تمامی آنچه که هستید را بپذیرید. روزی چند مرتبه با خود بگویید این منم، این کشور من هست، این ظاهرم، این داشته هایم، این باورهایم و… پس از پذیرش کامل همه این موارد، در جهت بهبود تمامی اینها تلاش کنید.

خودشکوفایی در قرن 21 به چه معناست؟

آیا هر کسی که قدرت و استعدادی شکوفا دارد فردی خوشکوفاست؟ پاسخ یک کلمه است. خیر!

در دورانی زندگی می کنیم که فاصله میان انسان ها روز به روز بیشتر می شود، تک روی ها و انحصار طلبی ها برای بدست آوردن قدرت، ممکن است مفهوم نادرستی از خودشکوفایی را در قرن 21 به ما نشان دهد. درحالیکه افراد خودشکوفا نه خودخواه هستند و نه فردگرا!

از نظر مزلو معنی درست خودشکوفایی، تعالی در مسیری درست است. اهمیت خودشکوفایی در اواخر عمر مزلو بسیار بالا بود. او بر این تصور بود که افراد خودشکوفا در برخورد با مفاهیمی مثل سلامتی، رشد، تمامیت، یکپارچگی، اهداف انسان دوستانه و مشکلات واقعی در زندگی انگیزه می گیرند و تحریک می شوند.

یک تمرین بسیار جدی برای خودشکوفایی!

از خودتان بپرسید واقعا می خواهید چه کاری انجام دهید؟ آرمان و آرزو  شما در زندگی چیست؟ از بزرگ آرزو کردن نترسید! همه ما یک ماموریت مهم در زندگی امان داریم که باید آن را کشف و برای تحقق اش تلاش کنیم. شما چه ماموریتی در زندگی اتان دارید؟ می توانید آن را در بخش کامنت ها با ما در میان بگذارید.