پارادوکس انتخاب چیست؟ ( به همراه خلاصه ای از کتاب پارادوکس انتخاب )
تابحال شده که برای خرید یک شال و یا روسری با 20 مغازه پشت سر هم شال فروشی مواجه شوید؟
در لحظه اول خوشحال خواهید بود که حق انتخاب زیادی دارید ولی هرچه بین شال ها می گردید، سردرگم تر، مضطرب تر و خسته تر می شوید.
به قدری تنوع شال و روسری بالاست که سردرگم می شوید و برای انتخاب دو دل می مانید. در این حالت شما دچار پارادوکس انتخاب می شوید. پارادوکس انتخاب می گوید زمانی که انتخاب های بیشتری دارید، شادتر و خوشحال تر نخواهید بود. بلکه احتمالا با سردرگمی بیشتری مواجه می شوید.
در این مقاله به طور خلاصه و به همراه مثال، پارادوکس انتخاب را برای شما توضیح می دهیم. در ادامه با راستین همراه باشید.
پارادوکس انتخاب چیست؟
پارادوکس انتخاب به زبان ساده می گوید: وجود انتخاب های فراوان، به جای اینکه احساسات خوب را افزایش دهد باعث ایجاد اضطراب، افسردگی و اتلاف وقت می شود.
ما در مواجه با فرصت های فراوان، استرس می گیریم و در صورت انتخاب نیز، اگر انتخاب امان اشتباه باشد به شدت پشیمان می شویم.
زمانی که انتخاب هایمان فراوان باشد می گوییم چرا این را انتخاب کنیم؟ در حالیکه می توانستیم چیز دیگری را انتخاب کنیم؟ داشتن حق انتخاب فراوان، انتظارات ما را بالا می برد و با خود می گوییم با وجود این همه حق انتخاب، چرا به کم راضی باشم؟
خلاصه ای از کتاب پارادوکس انتخاب
کتاب پارادوکس انتخاب توسط بری شوارتز، جامعه‌شناس آمریکایی نوشته شده است و در سال 2004 به بازار آمد. کتاب پارادوکس انتخاب سر و صدای زیادی در سرتاسر جهان به پا کرد.
شوارتز در این کتاب می گوید:
در صورت داشتن حق انتخاب بیشتر، برنامه ریزی نمی کنید چون ممکن است گزینه بهتری پیش بیاید و نتیجه این است که هیچوقت هیچ کاری انجام نمی دهید.
در واقع شوارتز مخالف این عقیده است که داشتن حق انتخاب فراوان، باعث آزادی بیشتر و در نتیجه شادی بیشتر می شود. گاهی اوقات بیشتر، ما را از اینجا مانده و از آنجا رانده می کند.
او در این کتاب می گوید که داشتن انتخاب های زیاد، همیشه گزینه بهتری نیست چرا که ما را در دام خود گرفتار می کند!
ما انسان ها به طور ذاتی دوستدار آزادی و تنوع هستیم و همه گزینه هایمان را باهم می خواهیم. از طرفی ما نمی توانیم همه گزینه ها را باهم داشته باشیم، بنابراین دچار اضطراب، استرس و افسردگی می شویم.
بیشترین در هر چیزی، باز هم کم است!
چه بخواهیم یک شلوار جین بخریم، چه یک دستگاه چای ساز سفارش بدهیم و چه مواد غذایی بخریم، کار آسانی پیش رو نداریم!
بیایید با نیاز اولیه انسان که نیاز به خورد و خوراک است شروع کنیم: وارد فروشگاه می شوید و با هزاران نوع انتخاب روبرو می شوید. مثلا نوشابه خانوادگی، کیک لقمه ای، بدون شکر، بدون گلوتن، بدون نمک، سبوس دار، ارگانیک، فاقد روغن پالم، برای افراد ورزشکار، پروانه ای شکل و یا گوش ماهی و… بعد از خرید نیز باز هم با چند انتخاب دیگر روبرو هستید پرداخت از طریق کارت، پول نقد، کارت به کارت و…
شوارتز می گوید که اگر به صورت مقایسه ای خرید کنید و یا اینکه به دنبال بهترین خرید ممکن باشید، چند ساعت به زمان خرید اضافه می شود. بنابراین بهتر است این ایده که باید بهترین را خریداری کنیم را کنار بگذاریم و با این این طرز فکر که این هم گزینه خوبی است، خریدهایمان را به پیش ببریم.
حق انتخاب بیشتر در خرید کالاهای گران مانند لوازم خانگی، هزینه بیشتری روی دست ما می گذارد. چون ریسک انتخاب گزینه غلط را افزایش می دهد و از نظر اقتصادی بیشتر متضرر خواهیم شد.
از این حق انتخاب بالا در خرید مواد غذایی شاید چندان مهم نباشد، اما در خرید اقلام گران قیمت، اگر به اندازه کافی تحقیق نکرده باشیم، به ضرر ما خواهد بود و از نظر روانی و اقتصادی فشار بیشتری به ما وارد می کند.
بیشتر بخوانید: استراتژی اقیانوس آبی چیست
پارادوکس انتخاب: آیا در بیزینس تنوع بالای محصولات بد است؟
پارادوکس انتخاب در بیزینس و کسب و کار می گوید هرچه تنوع محصول و خدمات شما افزایش پیدا کند در معرض خطر از دست دادن مشتریان خود هستید.
گاهی ما می خواهیم محصولاتمان را توسعه دهیم. اما این تنوع به قدری زیاد می شود که محصولات مشابه یکدیگر خواهند بود و کار را هم برای مصرف کننده و هم بازاریابان سخت می کند. چراکه بازاریابان هم باید مشتریان را متقاعد کنند و صدها محصول مختلف را معرفی کنند.
شما باید تا حد امکان، انتخاب های کاربر را محدود کنید و در ارائه محصولات خود ساده تر باشید.
ساده بودن از پیچیده بودن بهتر است. چراکه مردم می توانند شما را بهتر درک کنند. (استیو جابز – موسس اپل)
تصور کنید وارد یک وبسایت می شوید که تعداد 100 دسته بندی مختلف دارد. من شخصا با دیدن چنین صحنه ای سردرد می گیرم. از میان 100 دسته بندی، پیدا کردن دسته بندی مورد نظرتان کار سختی است. حتی شاید پشیمان شوید و سایت را ببندید.
یک سایت حرفه ای به خوبی می داند که قرار دادن حق انتخاب های زیاد (دسته بندی های زیاد) در صفحه اصلی، کاربر را سردرگم و گیج می کند و آنها معمولا صفحه ای ساده طراحی می کنند و تمام اطلاعات مورد نیاز کاربر را در یک صفحه قرار نمی دهند.
البته این بدین معنی نست که محصولات خود را توسعه ندهید! صاحبان کسب و کار باید بر حسب نیازهای مختلف مشتریان، محصولات مختلفی تولید کنند.
در اینجا تفاوت بین محصولات مهم است. باید بین محصولاتتان تفاوت وجود داشته باشد و این تفاوت واضح باشد تا مشتری در کوتاه ترین زمان بتواند آن را تشخیص داده و پردازش کند.
پارادوکس انتخاب چه ایراداتی دارد؟
زمانی که کتاب پارادوکس انتخاب منتشر شد، انتقادات زیادی به آن وارد شد چون گفته می شود برخی از مطالعات نتایج معکوس را نشان می دهد.
البته بیایید صادق باشیم، احتمالا شما هم مثل من با شنیدن این تیتر که نظریه پارادوکس انتخاب دارای مشکل است، اعصابتان خورد شد؟ چراکه با نظریه های بیشتری مواجه شدید و با بیش از چند انتخاب روبرو شدید.
اما موضوع پیچیده تر از آن است که فکر می کنیم! گاهی مصرف کنندگان، داشتن حق انتخاب بیشتر و داشتن گزینه های متعدد را ترجیح می دهند و شخصیت و طرز تفکر افراد، در این مسئله دخیل است. برخی افراد اهل ریسک و انتخاب محصولات جدید نیستند و برخی از مشتریان می خواهند محصولات جدیدی امتحان کنند.
امروزه تصور بر این است که پارادوکس انتخاب در برخی موارد صدق می کند و در موارد دیگر نه و یک قانون ثابت برای همه چیز نیست!
صاحب نظران در مورد پارادوکس انتخاب چه می گویند؟
تناقض انتخاب کتابی اصیل است. کل کتاب بر استدلال های استوار بنا شده است. (نیویورک آبزرور)
تناقض انتخاب کتابی است که هر فردی که اهل فکر کردن است باید آن را بخواند. (مارتین سلیگمن)
این کتاب به دو علت ارزشمند است. اول اینکه بیشتر ما انسان ها اگر گزینه های کمتری داشته باشیم زندگی آسوده تری هم داریم و دوم اینکه این کتاب می تواند مقدمه و آغازی برای انجام تحقیقات روان شناختی درباره انتخاب و سلامت باشد. (دانیل کانمن)