گوش دادن فعال یکی از مهارت های بسیار مهم در زندگی ماست. چه زمانی که می خواهیم با دوستانمان تعامل کنیم، مشکلی را حل کنیم، با کسی همدلی کنیم، با کسی ارتباط بگیریم و… نیاز داریم که خوب گوش دادن را یاد بگیریم. اما بسیاری از ما در گوش دادن زیاد خوب نیستیم و یا حوصله گوش دادن نداریم.
زمانی که بتوانید با جان و دل گوش دهید برای انسان ها بسیار جذاب، قابل اعتماد و کاریزماتیک خواهید بود. گوش دادن فعال باعث می شود که سوتفاهم کمتری در روابط بیشتر پیش بیاید، افراد همدیگر را بیشتر درک کنند و احتمال درگیری و نارhحتی کمتر شود.
دراین مقاله از راستین ما به شما می آموزیم که مهارت گوش دادن چیست و چگونه آن را در خود تقویت کنیم؟ و خصوصیات گوش دادن فعال چیست؟
مهارت گوش دادن چیست؟
گوش دادن فعال چیست؟ گوش دادن فعال به این معنی است که «شما طوری به سخنان طرف مقابل گوش دهید تا بتوانید او را درک کنید و پاسخ درست دهید. در گوش دادن فعال شما گوش می دهید تا فرد مقابل را بفهمید (نه اینکه پاسخ دهید) و مکالمه را با علاقه و مشارکت به پیش می برید». داشتن دوست و شخصی که بتواند فعالانه گوش دهد یک نعمت است.
می دانید چه کسانی کمیاب هستند؟ کسانی که از ما می پرسند و سپس منتظر شنیدن پاسخ هستند. (اد کانینگهام – گوینده و تهیه کننده)
مهارت گوش دادن چیست و چگونه آن را در خود تقویت کنیم؟
در زیر با 8 مشخصه گوش دادن فعال آشنا می شوید. به ادامه متن توجه کنید.
1. برقراری تماس چشمی
تماس چشم یعنی اینکه زمانی که فرد مقابل در حال صجبت با شماست، بتوانید به چهره، چشمان و صورت او نگاه کنید. البته تماس چشمی زیاده از حد آزار دهنده است و باعث می شود که فرد در حال گفتگو احساس نا امنی کند.
به هنگام تماس چشمی باید تعادل را رعایت کنید، مثلا بیشتر از 5 ثانیه به چشمان طرف مقابل زل نزنید. پس از 5 ثانیه تماس چشمی را قطع کنید و سعی کنید به دهان فرد مقابل نگاه کنید، پس از نگاه 5 ثانیه ای به دهان به به وسط پیشانی فرد نگاه کنید و بدین ترتیب نگاه خود را در بخش های مختلف تقسیم کنید.
اگر زمانی که فردی صحبت می کند شما به بالای سر، سمت چپ، راست، پهلو و یا پشت سر او نگاه کنید و یا مدام در جای خود تکان بخورید، فرد تصور می کند که حوصله شما سر رفته، تمایلی به گوش دادن ندارید و هر چه سریعتر می خواهید مکالمه را به پایان برسانید. بنابراین اگر می خواهید کسی را به خود علاقمند کنید و به نشان دهید که رابطه با او علاقه دارید، به هنگام گوش دادن به چهره و چشمان او نگاه کنید نه به دور و اطراف!
2. توجه به زبان بدن
زبان بدن چیزهای زیادی برای گفتن دارد. حالات چهره، ژست بدنی افراد، لحن در صدا، حالت چشم ها، حرکات دست و… می تواند چیزهایی زیادی در مورد حالات روحی افراد به شما بگوید. بنابراین شما علاوه بر گوش دادن به کلام شخص مقابل، به زبان بدن او نیز گوش دهید.
مثلا آیا او به هنگام صحبت کرن چشمانش حالتی غمناک و اشک آلود دارد؟ آیا او لبخند می زد و یا دستانش را به حالت تدافعی در مقابل سینه خود قرار داده است، آیا او چشمانش را می مالد گویی که خسته و خواب آلود است؟ آیا دستانش را مشت کرده که نشان گر عصبانیت و اضطراب است و….
جالب است بدانید که زبان بدن روی صدا و کلام تاثیر می گذارد. بنابراین اگر از پشت تلفن به کسی گوش می دهید می توایند از حال او باخبر شویم. به طور مثال یکبار با لبخند و بار دیگر با اخم صحبت کنید. خواهید دید که صدای شما در هر دو حالت متفاوت است.
3. داشتن حضور ذهن کامل
کارهایی که باید انجام دهید:
- ذهنتان را از حاشیه خالی کنید
- مرتبا گوشی خود را چک نکنید
- در لحظه واکنش نشان دهید
کارهایی که نباید انجام دهید:
- به پیام هایتان جواب دهید.
- حواستان پرت اطراف باشد.
- پاسخ های برنامه ریز شده داشته باشید.
- همزمان با گوش دادن یک دکار دیگر انجام دهید.
شما نمی توانید واقعاً به حرف کسی گوش دهید و همزمان کار دیگری هم انجام دهید. (ام. اسکات پک، نویسنده کتاب فراتر از سفرکرده ی بی جاده)
انسان ها به طور غریزی این توانایی را دارند که زبان بدن انسان ها را بخوانند. زمانی که شما با کسی صحبت می کنید و آن شخص مرتبا گوشی خود را چک می کند و به دور و بر نگاه می کند متوجه می شوید که او تمایلی برای گوش دادن ندارد. این نشان می دهد آنها بیشتر از اینکه به مکالمه ای دو طرفه علاقه داشته باشند به مخاطبی علاقه دارند که خودشان برای او صحبت کنند.
تلفن های همراه مرتبا حواس ما را پرت می کنند و ما را از لحظه حال دور می کنند. شاید پاسخ دادن به پیام حین رانندگی به اندازه پاسخ به پیام به هنگام مکالمه خطرناک نباشد ولی برای روابط شما بسیار سمی است. شما باید به گوش دادن به مانند یک مراقبه فکر کنید در مراقبه شما باید ذهن خود را از افکار اضافی خالی کنید، به هنگام گوش دادن نیز باید همینگونه باشید تا بتوانید خوب تمرکز کنید.
زمانی که به هنگام صحبت دیگران، حواستان پرت چیزهای دیگر باشد نمی توانید جزئیات مکالمه را درک کنید. سعی کنید در آن لحظه و آن زمان حضور داشته باشید تا بتوانید از مصاحبت با مردم لذت ببرید.
4. گوش دادن با هدف پاسخ دادن
بسیاری از مردم فقط منتظرند صحبت های طرف مقابل تمام شود تا خودشان شروع به صحبت کنند بنابراین خیلی کم و با بی دقتی گوش می دهند. بهترین نوع گوش دادن این است که جواب خود را از قبل در ذهن خود آماده نداشته باشید و ندانید که چه می خواهید بگویید.
به خودتان اعتماد داشته باید ابتدا به سخنان طرف مقابل گوش کنید و بعد فکر کنید و پاسخ دهید. در چنین شرایطی شخص مقابل تقریبا مطمئن است که شما در حال گوش دادن فعالانه به سخنان او هستید و نمی خواهید اطلاعات خود را به رخ او بکشید.
5. قضاوت نکردن
کارهایی که باید انجام دهید:
- همدلی کنید.
- متعادل و معقول باشید
- بدانید که با چه هدفی صحبت می کنید.
کارهایی که نباید انجام دهید:
- قضاوت نکنید.
- نصیحت و لاف زنی نکنید
- راه حل ارائه ندهید مگر اینکه از شما خواسته شود.
هنگام گوش دادن چه نکاتی را باید رعایت کنیم؟ اگر گوش دادن فعالانه باشد می تواند مانند یک همدلی باشد. شما باید سعی کنید خودتان را به جای طرف مقابل بگذارید و احساسات او را بفهمید و درک کنید. اما اگر بخواهید او را قضاوت و یا نصیحت کنید حس بدی را به فرد مقابل منتقل می کنید، ممکن است او تمایلی به ادامه صحبت کردن نداشته باشد و این از اصول گوش دادن فعال به دور است.
اگر بدون اینکه قضاوت کنید به صحبت های طرف مقابل گوش کنید مردم به شما اعتماد خواهند کرد و تمایل بیشتری برای صمیمیت با شما خواهند داشت. حتما افرادی را دیده اید که مورد اعتماد و احترام همه هستند. یکی از ویژگی های چنین افرادی این است که آنها اهل قضاوت نیستند.
6. دانستن هدف گفتگو
در بالا گفتیم که باید بدون قضاوت گوش دهید. اما قبل از هر چیزی شما باید بدانید که برای چه دارید صحبت می کنید و این مکالمه را به پیش می برید.
شاید واقعا فردی که در حال صحبت است از شما بخواهد که نظر خود را ارائه دهید و با قضاوت راه و چاه و خوبی و بد را به او نشان دهید و یا اینکه فقط گوش بدهید و با او همدلی کنید. پس قبل از مکالمه از خود بپرسید ما در حال حاضر بخاطر چه چیزی باهم صحبت می کنیم؟
مثلا بیزینس کوچ ها به هنگام گوش دادن نباید خنثی و بی طرف باشند. آنها باید در گفتگو مشارکت کنند و نظر خوب و بد خود را به مشتری اعلام کنند چراکه هدف یک بیزینس کوچ ارتقا سطح کیفی زندگی انسان ها و رساندن آنها به اهدافشان است. برعکس مشاورین کسانی هستند که باید بی طرفانه و بدون قضاوت گوش کنند و در انتها بهترین راه را به آنها نشان دهند. یا اینکه د یک رابطه دوستانه نیازی نیست که حتما پاسخ طرف مقابل را بدانید.
7. گوش دادن با هدف یادگیری
کارهایی که باید انجام دهید:
- علاقمند باشید
- کنجکاو باشید
- سوال بپرسید
- از هر مکالمه نکته ای برای یادگیری پیدا کنید.
کارهایی که نباید انجام دهید:
- یک مکالمه تکراری را بارها و بارها انجام دهید.
شما می توانید به گوش دادن مثل یک دوره آموزشی رایگان نگاه کنید! شما باید این تصور را داشته باشید که همه انسان ها چند درس مهم در زندگی اشان یاد گرفته اند که می توانند آنها را به شما انتقال بدهند و شما از آنها یاد بگیرید. بنابراین کنجکاو باشبد . درس هایی را که می خواهید یاد بگیرید، از زیر زبان فرد گوینده بیرون بکشید.
شما باید از گوش دادن خود نفعی ببرید و هدفتان فقط این نباشد که دیگران از شما به عنوان وسیله ای برای تخلیه روانی خود استفاده کنند. بنابراین از تجربیات آنها استفاده کنید. مثلا:
چه شد که این فرد به شما علاقمند شد؟
مهم ترین دلیلی که باعث به هم خودرن رابطه شما شد چه بود؟
و…
در عین گوش دادن به تجربیات خود اضافه کنید و آنچه که برایتان مهم است را بپرسید. زمانی که دیگران سخن می گویند تصور کنید که در حال تهیه گزارش هستید. شما باید از هر مکالمه ای چیزی یاد بگیرید، وگرنه گوش دادن مداوم به صحبت های دیگران ممکن است دیوانه کنند باشد. مگر انکه روانشناس باشید و در ازای گوش دادن پول دریافت کنید!
پس سعی کنید با افراد جدید ملاقات کنید، با آنها ارتباط برقرار کنید، به سخنانشان فعالانه گوش دهید و بینش و تجربه ای را از دل سخنان آنها بیرون بکشید.
اگر شما به سخنان مردم علاقه نشان دهید آنها با کمال میل آنچه را یاد گرفته اند و می دانند را با شما به اشتراک خواهند گذاشت. این یک روشی یادگیری آسان و رایگان است. پس از آن استفاده کنید.
8. دادن بازخورد به گوینده
بدون قضاوت، به سخنان طرف مقابل بازخورد دهید. مثلا در زمان هایی که نیاز است احساس ناراحتی و غم خود را نشان دهید، زمانی که از اتفاقات خوب صحبت می کند هیجان خود را نشان دهید و زمانی که نیاز است تعجب کنید. حتی تکان دادن سر نیز یک نوع بازخورد است که باید آن را نشان دهید.
در هر صورت هدف این است که به گوینده علامت و نشانه ای بدهید که من در حال گوش دادن به تو هستم و حرفهایت برایم مهم است. حتی در جلسات کاری زمانی که رئیستان در حال صحبت با ماست، در انتها تمامی آنچه که شنیده اید را خلاصه وار بیان کنید تا بداند که بدرستی متوجه صحبت های او شده اید.
جملاتی که نشان می دهد در حال گوش دادن فعالانه هستید
در اینجا نمونه جملاتی را به شما می گوییم که با بیان کردن آنها به طرف مقابل نشان می دهیم که سخنانت برایم مهمند و من دارم به تو گوش می کنم:
- برای ایجاد اعتماد و صمیمیت: من واقعا از شنیدن اینهمه درد و رنجی که تحمل کردی متاثر شدم. چگونه می توانم بهت کمک کنم؟
- ابراز نگرانی: می دانم که در حال گذراندن دوران بسیار سختی هستی. من خیلی دوست دارم کمکی کرده باشم، به من بگو چه کاری از دستم بر می آید؟ روحیه ات در حال حاضر چگونه است؟
- پرسیدن سوالات باز برای ادامه دار کردن مکالمه: می دانم که انتقاد دوست صمیمی ات چقدر برایت ناراحت کننده بود. به من بگو کدام بخش از صحبت های او بیشتر از همه تو را اذیت کرد.
- تایید های کوتاه: اهوم، بله، درسته، واقعا؟، درک می کنم، میفهممت، خیلی جالبه، عجیبه، و…
- پرسیدن سوال: فکر می کنی دوستت تا چه حد تمایل به ساختن دوباره رابطه تون داره؟ تو از کجا فهمیدی که دوستت نسبت بهت بدبین شده؟ و… شما با پرسیدن سوال در وسط مکالمه نشان می دهید که در حال گوش دادن به سخنان او بوده اید.
- بازگو کردن تجربیات مشابه: چه حس عجیبی، من هم وقتی فرزندم رو به دنیا آوردم مثل تو می ترسیدم از پس بزرگ کردنش برنمیام. جالبه منم وقتی ناراحتم دوست دارم با کسی که حس می کنم منو میفهمه حرف بزنم.
مهارت هایی که برای گوش دادن فعالانه به آنها نیاز دارید
- هوش هیجانی بالا
- حساسیت نسبت به اطرافیان و مهم بودن مشکلات آنها
- داشتن حس نیت
- فهم و درک
- اعتماد به نفس خوب
- شفاف و صادق بودن
- تمامیت داشتن (یعنی با جان و دل در هر کاری ورود کنید و تمامیت خود را برای آن کار کنار بگذارید)
- توانایی انتقاد سازنده داشته باشید
- احساس همدلی و شفقت داشته باشید
- توانایی دوست داشتن خود و انسان ها
- توانایی ایجاد ارتباط کلامی و غیر کلامی
- توانایی داشتن در شناسایی احساسات دیگران
- توانایی درک نیازهای غیر آشکا دیگران
- کنجکاو بودن
- داشتن تمرکز و توجه کافی
- توانایی حضور در لحظه
- داشتن فروتنی
شنونده خوب بودن، راهی برای افزایش محبوبیت!
اغلب ما قدرت یک لمس، لبخند، کلمه ای از روی محبت، گوشی شنوا، یک تعریف صادقانه و… را دست کم می گیریم. همه اینها پتانسیل این را دارند که یک زندگی را تغییر دهند. (لئو بوسکالیا)
خوب گوش دادن چه فایده هایی دارد؟ بهترین شنونده ها معمولا محبوب هم هستند. افرادی که خوب گوش می دهند را بخاطر بیاورید. به این فکر کنید که آنها دقیقا چه کارهایی انجام می دهند که به این موقعیت محبوب در میان خانواده و آشنایان رسیده اند.
به طور خلاصه افراد با مهارت گوش دادن فعالانه می توانند بدون قضاوت گوش دهند، حواسشان را به موبایل و اطراف پرت نمی کنند، سوالات باز و خوبی استفاده می کنند آنها حتی می دانند که به چه حرف هایی نباید گوش دهند و مسیر گفتگو را عوض می کنند (مانند سخنان تکراری)، آنها افرادی کنجکاو هستند و به دنبال یادگیری و کسب تجربه های بیشتر.
اگر می خواهید محبوبیت بیشتری داشته باشید هنر خوب گوش دادن را تمرین کنید که یکی از ساده ترین و کم هزینه ترین راه هاست.
