ما بارها و بارها، اصطلاح «خودت را بشناس» را شنیده ایم. اما درک اینکه ما واقعا چه کسی هستیم، آنقدرها هم آسان نیست. خودشناسی مسئله ای است که در تعالیم مذهبی و باستانی هم به آن تاکید شده است. مثلا در یونان باستان، بر بالای معبد آپولو نوشته ی «خودت را بشناس» هک شده بود.
سقراط فیلسوف معروف، از این هم فراتر رفت و گفت:
«زندگی نیازموده، ارزش زیستن ندارد».
سقراط درست می گفت. اگر ما از خواسته خودمان، ترجیحات، نقاط منفی و مثبت، ارزش ها، محدودیت ها و امیدهایمان به آینده هیچ آگاهی و اطلاعی نداشته باشیم، زندگی رضایت بخش و لذتبخشی نخواهیم داشت.
اگر ما انگیزه ها و ترس های اساسی خودمان را درک نکنیم و نفهمیم، مانند یک کشتی کوچک بدون بادبانی خواهیم بود که در دریای مواج گیر افتاده ایم، تحت حاکمیت نیروهای غیرقابل کنترل و غیرقابل درک هستیم که اجازه نخواهد داد به ساحل امن و زیبا برسیم.
چگونه می توانیم خودشناسی که یکی از گرانبهاترین انواع دانش است را به بهترین نحو بدست بیاوریم؟ در ادامه با وبسایت راستین همراه باشید تا بدانید؛ خودشناسی چیست و چه فوایدی دارد؟ راه های دست یافتن به خودشناسی چیست؟
خودشناسی در روانشناسی به چه معناست؟
این جمله تعریف خودشناسی به زبان ساده است: «اطلاعات واقعی که فرد در مورد خودش دارد».
این اطلاعات شامل ویژگی های شخصیتی، وضعیت عاطفی، نظرات، باورها، الگوهای رفتاری، نیازها، ارزش ها، ترجیحات، هویت اجتماعی، اهداف و… است.
شاید بپرسید خودشناسی واقعی یعنی چه؟ خودشناسی یک کار ترکیبی است. ما نمی توانیم تنها با تکیه به خودمان، یا تنها با تکیه به اجتماع خودمان را بشناسیم. خودشناسی با کمک گرفتن از دنیای درونی خودمان، دنیای فیزیکی و اجتماعی دست می آید.
در زیر با انواع خودشناسی و 6 نوع مختلف خودشناسی آشنا می شوید که عبارتند از:
- خودشناسی فیزیکی
شناخت اطلاعات فیزیکی مانند وزن، قد، رنگ چشم و به طور کلی وضعیت فیزیکی بدن
- خودشناسی از طریق مقایسه
این مورد زمانی اتفاق می افتد که ما خودمان را با دیگران مقایسه می کنیم. این مقایسه ها ممکن است صعودی و یا نزولی باشند. یعنی چه؟ یعنی خودمان را با فردی بدتر و بهتر مقایسه کنیم.
- خودشناسی از طریق ارزیابی دیگران
این نوع از خودشناسی، با ارزیابی دیگران از ما صورت می گیرد. در واقع ما می بینیم که از چشم دیگران چگونه به نظر می رسیم و نظر آنها در مورد ما چیست؟
- درون نگری
این نوع از خودشناسی با مشاهده درونی افکار، انگیزه ها، احساسات و تمایلات به دست می آید. درون نگری به معنی واقعی خودشناسی نزدیک تر است.
- ادراک از خود
در این نوع از خودشناسی، ما با بررسی رفتارهای خود، به یک شناخت از خودمان می رسیم.
- تکنیک های ذهن آگاهی
با استفاده از تکنیک هایی می توانیم به ذهن آگاهی برسیم. با این تکنیک ها می توانیم مهارت های هوش هیجانی خود را شناخته، آنها را ارزیابی و تقویت کنیم و از این طریق به خودشناسی برسیم.
چرا باید خودمان را بشناسیم؟
شناخت خود، کمک می کند که تصمیم های واقع بینانه و بهتری در مورد زندگی خود بگیریم. این تصمیم ها نقش کلیدی در زندگی ما دارند. در واقع، افرادی که خود را دقیق نمی شناسند، احتمالاً زندگیشان دچار تلاطم های بسیاری خواهند شد. کسانی که در زندگی به خودشناسی رسیده اند، انسان های موفق تری هستند.
اگر درست خودمان را نشناسیم ممکن است در تصمیم گیری هایی مانند انتخاب همسر و شریک زندگی، انتخاب شغل، تحصیلات، سبک زندگی و… دچار اشکال و اشتباه شویم.
خودشناسی به دلایلی که در زیر می بینید، برای رشد روانی ما بسیار ضروری است.
- میل به یادگیری و معنا بخشیدن به تجربیات را ارضا می کند.
- باعث می شود نظرات دیگران در ما، تاثیر منفی کمتری بر روان ما داشته باشد.
- توانایی پذیرش و مسئولیت احساسات و کارهایمان را به دست خواهیم آورد.
- ناامیدی، نا امنی و حسادت کمتری خواهیم داشت.
- حس همدلی و شفقت بیشتری به دست می آوریم.
- از خواسته های غیرمنطقی ناخودآگاهمان، رها خواهیم شد.
- باعث افزایش درک ما از دیگران خواهد شد و می توانیم با تکیه بر شناخت از خودمان، دیگران را ارزیابی کنیم.
- انسان ها را از رفتارهای واکنشی و ناآگاهانه دور خواهد کرد.
آیا خودشناسی باعث موفقیت می شود؟ از شایعه تا واقعیت
اگر شما ندانید که انسان حسودی هستید، چگونه می توانید به خودتان کمک کنید که از شر حسادت خلاص شوید؟
در واقع خودشناسی، باعث می شود ما نظرات درست و صادقانه ای در مورد خودمان داشته باشیم. حتی اگر این نظرات منفی باشد. همین شناخت باعث تغییرات مثبت و تسلط بر بخش های مختلف زندگی می شود.
خودشناسی برای دادن یک حالت معنادار به اعمال گذشته، حال و آینده، احساس منحصر به فرد بودن و یا مشابه بودن با دیگران ضروری است. همچنین باعث می شود ترس های خود را بیشتر درک کنیم و کنترل احساساتمان را به دست بگیریم.
برعکس اگر نتوانیم احساسات، ترس و نگرانی های خود را بشناسیم، آسیب پذیر خواهیم بود و آرزوهایی بزرگی که در سر داریم را دست نیافتنی خواهیم دید. اگر بدانیم راه های خودشناسی چیست؟، برای داشتن پروژه های بلند پروازانه، روابط جدید و انگیزه برای چالش ها خواهیم داشت.
چرا ما از خودشناسی فراری هستیم؟
به خاطر اینکه:
- ما نمی خواهیم جنبه های منفی و ناشناخته خودمان را بفهمیم، چون ممکن است با باورهای فعلی ما در تضاد باشد و ما را شوکه کند.
- ما انسان ها به پیشرفت علاقه ی بیشتری داریم تا اینکه بخواهیم به درون نگری بپردازیم.
7 راه برای رسیدن به خودشناسی
این 7 راه، در عین اینکه بسیار سرگرم کننده و جذاب است، به شما کمک می کند تا به خودآگاهی و خودشناسی بیشتر برسید.
1- در مورد خودتان کنجکاوی کنید
آنا جووانوویچ، روانشناس و مربی زندگی می گوید:
«برای اینکه یک فرد خودآگاه باشید، در مورد خودتان کنجکاوی به خرج دهید. ذهن و بدن ما مانند سرزمین هایی هستند که نقشه و راه دارند. برخی از راه ها هستند که نباید در آنها قدم بگذاریم و برخی راه ها ارزش رفتن و مواجه شدن با چالش ها را دارند. اینکه اینکه چقدر می خواهید برای درک و کشف خود پیش بروید، بستگی به آمادگی خودتان دارد»
2- از خودتان دفاع نکنید
وقتی رفتاری را در خودمان می بینیم که دوست نداریم، اولین واکنش ما این است که از خودمان دفاع می کنیم! یکی از دلایلی که خودشناسی چالش برانگیز است این هست که ما می ترسیم توهمات ذهنی ما با خود واقعی ما، در جهت بد و منفی، متفاوت باشد.
ما به طور غریزی سعی در دفاع و محافظت از خودمان داریم.
مک مانوس معتقد است:
«شما زمانی که تمایل خود برای دفاع از خود را کنار بگذارید، و خودتان را به گونه ای متفاوت تر از آنچه همیشه تصور می کردید، ببینید. در این حالت خودآگاه می‌شوید».
بیشتر بخوانید: خودآگاهی چیست و چرا مهم است
3- به آینه زل بزنید
در بعضی از روش های مراقبه، مردم از آینه استفاده می کنند که باعث افزایش خودآگاهی می شود. وقتی مردم برای اولین بار به خودشان در آینه زل می زنند، هیچ حس خوبی ندارند.
در این روش از مراقبه، آنها به مرور زمان یاد می گیرند چگونه دیدگاه خود را تغییر دهند و از تصویر خود در آیینه برای رسیدن به خودآگاهی استفاده کنند.
گاهی وقت ها در مقابل آینه بنشینید و با خودتان صحبت کنید. در این حالت حس خواهید کرد که شخص دیگری روبروی شماست و با او به صورت رو در رو مکالمه عمیقی انجام می دهید. در مورد افکار و احساسات اتان صحبت کنید.
این کمک می کند بینش جدیدی در مورد افکارتان پیدا کنید. البته برای اینکه دیگران فکر نکنند شما دیوانه شده اید، اینکار را به تنهایی و در اتاق اتان انجام دهید.
4- احساسات مثبت خود را یادداشت کنید
یک دفتر خاطرات داشته باشید و بنویسید که چه چیزی در شما احساسات مثبت ایجاد می کند. زمانی که در حال ثبت خاطرات هستید، به اتفاقات روزانه و احساسات خود توجه کنید.
اگر احساس مثبت و خوبی دارید به این توجه کنید که چه چیزی باعث شادی شما شده است و اگر احساس منفی هم دارید، بازهم سعی کنید به سرمنشا آن برسید.
5- سرتان را از گوشی لعنتی بیرون بیاورید و با دیگران حرف بزنید
متاسفانه ما زمان زیادی از روز را با زل زدن به صفحه گوشی و چرخ زدن در فضای مجازی، هدر می دهیم. ولی ما نیاز داریم تا در اجتماع باشیم و با ارزیابی های دیگران، مسیر خودشناسی را برای خودمان سرعت ببخشیم. دوری بیش از حد از اجتماع باعث افزایش اضطراب و عدم همدلی می شود.
این روزها، متوسط زمانی که ما به تنهایی در صفحات مجازی وقت می گذرانیم، از زمانی که با دیگران رو در رو حرف می زنیم، پیشی گرفته است. علم به ما می گوید که نیاز به گرفتن بازتاب و فیدبک از اجتماع داریم.
از عواقب دور بودن از اجتماع افزایش اضطراب، عدم همدلی و خود شی سازی می شود. خود شی سازی یعنی اینکه دیگران را مجاز می دانیم تا ما را بر اساس ظاهر قضاوت کنند.
سعی کنید با نزدیک ترین عزیزانتان حرف بزنید. شجاع باشید و از آنها بپرسید در موقعیت های مختلف رفتار شما چگونه است؟ اینکه دیدگاه دیگران را در مورد نحوه رفتارتان در موقعیت های مختلف جویا می شوید، به شما کمک می کند تا چیزی را که قبلا از آن آگاهی نداشتید را متوجه شوید.
بخصوص اگر این رفتارها منفی باشند. چراکه آگاهی از رفتارهای منفی، سرعت درمان آن رفتار را بالا می برد.
6- از کسی عصبانی هستید؟ نظر شخص سوم را بپرسید
از مزایای خودشناسی این است که شما را در مدیریت عاطفی کمک می کند و در عین حال این به نفع عزیزان و نزدیکان شما هم هست.
اینکه بدانید در هنگام عصبانیت چه عکس العملی نشان می دهید بسیار مهم است. مثلا اگر صدایتان را بلند می کنید و به قول معروف چشمانتان را بسته و دهنتان را باز می کنید، شاید برای شما قابل توجیه باشد ولی برای شخص مقابل اینگونه نیست. سعی کنید خودتان را به جای آن شخص بگذارید و ببینید رفتارتان تا چه حد قابل تحمل است؟
در این حالت آگاهی شما افزایش پیدا می کند، حالت تدافعی شما به هنگام عصبانیت کاهش پیدا می کند و احتمالا رابطه اتان با آن شخص بهتر می شود. دیدگاه شخص سوم بخصوص برای افرادی که خود ویرانگر هستند بسیار مناسب است.
برای اینکه خودتان را در جایگاه شخص سوم قرار دهید، خودتان را در جایگاه یک دوست دلسوز قرار دهید، چه توصیه ای به خودتان می کردید؟
7- خودتان با خودتان چک کنید
از نظر روانشناسی، یکی از موثرترین راه ها برای افزایش خودآگاهی، بررسی و چک کردن با خودتان است.
از خود بپرسید:
- در حال حاضر چه احساسی دارم؟
- چه چیزی باعث شده این حس را داشته باشم؟
شاید از نظرتان این کار آسانی باشد ولی به هنگام شروع، سردرگم خواهید بود.
برای تمرین در بخش کامنت ها، احساسی که همان لحظه دارید را بنویسید و توضیح دهید به نظرتان چرا این حس را دارید؟ معطل نکنید، قدم اول برای خودشناسی را همین اکنون بردارید.